Dünyaca ünlü beyin cerrahı Prof. Dr. Gazi Yaşargil, 99 yaşında hayatını kaybetti. Amerikan Beyin Cerrahları Derneği (AANS) tarafından “Yüzyılın Beyin Cerrahı” unvanına layık görülen Yaşargil, yalnızca Türkiye’nin değil, dünya tıp tarihinin en önemli isimlerinden biriydi. Sağlık Bakanı Prof. Dr. Kemal Memişoğlu, acı haberi sosyal medya hesaplarından duyurarak, “Bilime adanmış ömrüyle hepimize örnek olmuştu” ifadelerini kullandı.
Gazi Yaşargil Kimdir?
Gazi Yaşargil, 6 Temmuz 1925’te Diyarbakır’ın Lice ilçesinde doğdu. Babası dönemin kaymakamıydı. Annesi ona hamileyken bir isyan sırasında kaçırıldı ve bu olayın ardından ailesi, oğullarına “savaştan sağ kurtulan” anlamına gelen “Gazi” adını verdi. Henüz birkaç aylıkken Ankara’ya taşınan Yaşargil, eğitim hayatına burada başladı. Ankara Atatürk Lisesi’ni bitirdikten sonra Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi’ne girdi. Tıp eğitimini 1944’te Almanya’da Jena Üniversitesi’nde sürdürdü ancak İkinci Dünya Savaşı’nın etkisiyle eğitimine ara vermek zorunda kaldı. Eğitiminin kalanını İsviçre’nin Basel kentinde tamamladı.
Beyin Cerrahisinde Devrim Yaratan Türk Hekim
Tıp dünyasında mikrocerrahinin öncüsü olarak kabul edilen Gazi Yaşargil, beyin cerrahisinde çığır açan teknikler geliştirdi. Özellikle cerrahi mikroskop kullanarak gerçekleştirdiği operasyonlarla birçok hastalığın tedavisinde başarı oranını artırdı. 1967 yılında ilk beyin bypass ameliyatını mikroskobik tekniklerle gerçekleştirdi. Bu ameliyat, beyin damar hastalıklarının tedavisinde yeni bir dönemin kapılarını araladı.
Yaşargil, nöroşirürji alanında yalnızca bir cerrah değil, aynı zamanda bir mucitti. Yüzer mikroskop, mikrocerrahi aletler, ergonomik anevrizma klipsleri gibi birçok cihaz ve teknik onun elinden çıktı. Geliştirdiği ekipmanlar, daha önce “ameliyat edilemez” denilen hastalar için umut oldu.
Bilime Adanmış Bir Ömür
Kariyerinin büyük bölümünü İsviçre’nin Zürih kentinde geçiren Prof. Dr. Yaşargil, burada Zürih Üniversitesi Nöroşirürji Bölümü’nü kurdu ve 1968–1993 yılları arasında binlerce beyin cerrahına eğitim verdi. Bu süreçte, dünyaca tanınan beyin cerrahı Prof. Dr. Hugo Krayenbühl ile birlikte çalışarak, beyin damarlarının görüntülenmesini sağlayan anjiyografi tekniklerini geliştirdi.
1965–1967 yılları arasında Amerika’da Vermont Üniversitesi’nde mikrovasküler laboratuvarda çalışarak mikrocerrahiyi daha da ileri taşıdı. Amerika, İngiltere ve Çin’de birçok nöroşirürji merkezine onun adı verildi. Harvey Cushing ile birlikte 20. yüzyılın en büyük iki beyin cerrahından biri olarak gösterildi.
Türkiye ile Zorunlu Ayrılık ve Geç Dönüş
27 Mayıs 1960 darbesi sırasında yurt dışında olması ve askerlik yapamaması nedeniyle vatandaşlıktan çıkarılan Gazi Yaşargil, 1988 yılında dönemin Başbakanı Turgut Özal’ın verdiği pasaportla Türkiye’ye dönebildi. 1993 yılında emekli olduktan sonra Amerika Birleşik Devletleri’nde Arkansas Üniversitesi’nde hem cerrahi operasyonlara devam etti hem de öğrenci yetiştirdi. Son yıllarını İstanbul’da Yeditepe Üniversitesi‘nde ders vererek geçirdi.
Beyin düşünüyor mu, inanıyor mu? – Editörün Gözünden
Mirası Sonsuza Dek Yaşayacak
Prof. Dr. Gazi Yaşargil’in adı, yalnızca tıp dünyasında değil, Türk bilim tarihinde de altın harflerle yazıldı. Onun açtığı yolda ilerleyen binlerce beyin cerrahı, mikrocerrahi teknikleri sayesinde milyonlarca hastaya umut oldu. Diyarbakır’daki üniversite hastanesi de onun ismini taşıyor.
Bilime, insanlığa ve eğitime adanmış bir ömür süren Gazi Yaşargil, arkasında yalnızca devrim niteliğinde teknikler değil, aynı zamanda ilham veren bir hayat hikâyesi bıraktı. “Yüzyılın beyin cerrahı” olarak anılan Yaşargil’in katkıları, modern tıbbın yapı taşları arasında yer almaya devam edecek.
