Hamilelik döneminde diyabet, çocuklarda otizm ve diğer nörogelişimsel bozuklukların görülme riskini önemli ölçüde artırabiliyor. 7 Nisan’da The Lancet Diabetes & Endocrinology dergisinde yayımlanan dev bir analiz, bu olasılığı destekleyen en kapsamlı bulgulardan birini ortaya koydu.
Araştırmada 56 milyon anne ve çocuk ikilisi incelenerek, hamilelikte görülen diyabet ile çocuklarda otizm, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB), zeka geriliği gibi nörogelişimsel hastalıklar arasındaki ilişki değerlendirildi.
202 Çalışmanın Ortak Verisi: Diyabet Riski Artırıyor
Çin’deki Orta Güney Üniversitesi’nden araştırmacılar, toplam 202 çalışmayı analiz ederek bu meta-analizi gerçekleştirdi. Çalışmalarda hem hamilelik öncesinde tip 1 veya tip 2 diyabet tanısı almış anneler hem de gebelik sırasında gestasyonel diyabet teşhisi konan kadınlar incelendi.
Gestasyonel diyabet, kişinin daha önce diyabet hastası olmamasına rağmen hamilelik sırasında kan şekerinin yükselmesiyle gelişen bir durum olarak tanımlanıyor. Bu gruplar bir arada değerlendirildiğinde, nörogelişimsel bozukluk riski yüzde 28 oranında daha yüksek bulundu.
Otizm ve DEHB Riski Dikkat Çekiyor
Araştırmaya göre, hamilelikte diyabet tanısı alan annelerin çocuklarında otizm görülme ihtimali yüzde 25, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) görülme ihtimali ise yüzde 30 daha fazla. Zeka geriliği riskindeki artış ise yüzde 32 olarak tespit edildi.
Araştırma yazarlarından Fangkun Liu, bu derece büyük ve çeşitli bir veri setinde tutarlı sonuçlara ulaşılmasının dikkat çekici olduğunu belirtti. “Bu büyüklükteki bir analizde, sonuçların bu kadar istikrarlı çıkması, diyabet ile nörogelişimsel bozukluklar arasında güçlü bir bağlantıya işaret ediyor” dedi.
Tip 1 ve Tip 2 Diyabet Daha Riskli
Çalışmada önemli bir başka bulgu da, hamilelik öncesinde diyabet tanısı almış kadınların çocuklarının riskinin, sadece gebelik sırasında gelişen gestasyonel diyabet vakalarına kıyasla daha yüksek olmasıydı. Bu da, diyabetin süresi ve şiddetinin etkili olabileceğini düşündürüyor.
Araştırmacılar, tip 1 diyabetin vücutta kronik iltihaplanmayı artırabileceğini ve bunun beyin gelişimini olumsuz etkileyebileceğini öne sürüyor. Aynı zamanda yüksek kan şekeri seviyelerinin, gen ekspresyonu ve sinirsel işleyiş üzerinde değişikliklere yol açabileceği belirtiliyor.
Genetik Faktörler de Göz Ardı Edilmemeli
Araştırmaya dahil olmayan King’s College London’dan Dr. Magdalena Janecka, daha önceki çalışmalarda da benzer ilişkilerin görüldüğünü ancak altta yatan biyolojik mekanizmanın halen tam olarak çözülemediğini söyledi.
İlginç bir şekilde bazı çalışmalarda, aynı anneden doğan kardeşler karşılaştırıldığında, nörogelişimsel bozukluklarla maternal diyabet arasında anlamlı bir fark tespit edilemedi. Bu da, genetik faktörlerin ve çevresel etkenlerin de önemli rol oynayabileceğine işaret ediyor.
Otizm ile aşı arasında… – Editörün Gözünden
Önleyici Adımlar: Diyabet Taraması ve Glukoz Kontrolü
Uzmanlar, gebelik öncesinde kadınların diyabet açısından taranması gerektiğini ve kan şekeri kontrolünün hamilelik sırasında büyük önem taşıdığını vurguluyor. Yüksek kan şekeri seviyelerinin kontrol altına alınmasının bu riskleri azaltıp azaltmayacağı ise ileride yapılacak çalışmalarla netlik kazanacak.
ABD’deki Brown Üniversitesi’nden Dr. Kartik Venkatesh, çalışmaya dahil olmamakla birlikte sonuçları önemli bulduğunu belirterek şu ifadeleri kullandı:
“Bir klinisyen, araştırmacı ve ebeveyn olarak, gebelikte glukoz kontrol tedavisinin çocukların gelişimsel sağlığı üzerindeki etkisini daha iyi anlamak istiyorum. Bu, klinik uygulamaları doğrudan etkileyebilecek bir alan.”
Bilimsel Takip ve Yeni Çalışmalar Şart
Bu dev analiz, neden-sonuç ilişkisi kurmamakla birlikte, hamilelikte diyabetin çocuk sağlığı üzerindeki potansiyel etkilerini daha yakından takip etmemiz gerektiğini bir kez daha gözler önüne seriyor. Uzmanlar, bu alandaki bilgi eksikliğini kapatmak ve alınacak önlemlerin etkisini ölçmek için daha fazla klinik araştırmaya ihtiyaç olduğunu vurguluyor.
Hamilelik döneminde metabolik hastalıkların sadece anne sağlığını değil, gelecek nesillerin zihinsel ve nörolojik gelişimini de etkileyebileceğine dair kanıtlar her geçen gün artıyor. Bu nedenle, gebelik planlayan veya gebelik sürecinde olan kadınların diyabet taramalarını aksatmamaları, sağlıklı bir gelecek adına atılacak en önemli adımlardan biri olabilir.
