Unutkanlık, yalnızca ilerleyen yaşların kaçınılmaz bir sonucu olarak görülmemeli; stres, anksiyete, uygunsuz diyetler ve vitamin eksiklikleri gibi faktörler de her yaş grubunda unutkanlık şikâyetlerini artırabiliyor. Memorial Antalya Hastanesi Nöroloji Bölümü’nden Uz. Dr. Özden Yener Çakmak, “Hafif unutkanlık çoğu zaman normal kabul edilse de, günlük yaşam becerilerinizi zorlayan unutkanlık belirtileri ihmal edilmemeli” diyerek, bilinçli önlemlerin erken dönemde yaşam kalitesini koruduğunu vurguluyor.
Beyin de Yaşlanıyor, Ancak Unutkanlık Kader Değil
İnsan vücudu gibi beyin de yaşla birlikte yapısal ve işlevsel değişiklikler geçiriyor. Dr. Çakmak, “Ara sıra anahtarları bulamamak hafif unutkanlığın tipik örneğidir; fakat telefon kullanmakta güçlük çekmek veya eve dönüş yolunu karıştırmak ciddi hafıza problemlerine işaret eder” ifadesiyle, yaşla gelen her hatırlama güçlüğünün ‘normal’ kabul edilmemesi gerektiğine dikkat çekiyor.
Ağır Diyetler ve Vitamin Eksiklikleri Hafızayı Zayıflatabilir
Uzmanlar, B12 başta olmak üzere vitamin eksiklikleri, iyot dengesizliği (guatr hastalığı) ve bazı ilaçların uzun süreli kullanımının erken yaşlarda dahi unutkanlığa zemin hazırladığını belirtiyor. “Özellikle hızlı kilo verme vaadiyle uygulanan ağır diyetler, beyne giden besin ve oksijen akışını kısıtlayarak bellek sorunlarını tetikleyebilir” diyen Dr. Çakmak, dengeli beslenmenin önemine vurgu yapıyor.
Unutkanlıkla Başa Çıkmak İçin 10 Temel Öneri
-
Yeni bir hobi edinin: Müzik aleti çalmak, resim yapmak veya dil öğrenmek gibi zihni zorlayan uğraşlar nöral bağlantıları güçlendirir.
-
Görev planlayın, not alın: Telefonunuza hatırlatıcılar kurun; “Dijital veya kâğıt kalem yöntemleri, bilişsel yükü hafifleterek kritik bilgileri korur” diyor Dr. Çakmak.
-
Eşyalarınızı sabit noktada saklayın: Cüzdan, anahtar, gözlük gibi eşyaları her zaman aynı yere bırakmak, “Nerede bıraktım?” stresini önler.
-
Sosyalleşin: Aile ve arkadaşlarla kaliteli zaman geçirmek, hem ruh sağlığını destekler hem de beyni uyarır.
-
Uyku düzenine özen gösterin: Ortalama sekiz saatlik gece uykusu, anıların pekiştirilmesi için kritik.
-
Düzenli egzersiz yapın: Yürüyüş, yüzme veya yoga, beyne daha fazla oksijen taşıyarak bilişsel fonksiyonları iyileştirir.
-
Kaliteli beslenin: B vitamini, Omega-3 ve antioksidanlardan zengin gıdalar, sinir hücrelerini besler.
-
Kronik hastalıkları yönetin: “Yüksek tansiyon ve diyabet tedavi edilmezse, beyin damar yapısını bozabilir” uyarısında bulunuyor Dr. Çakmak.
-
Alkolü sınırlayın: Aşırı alkol, bellek merkezlerine zarar verebilir.
-
Depresyonu ciddiye alın: Uzun süren depresyon, dikkat ve hafıza süreçlerini doğrudan etkiler; profesyonel destek alın.
Spor ve Hafıza: Hareket Eden Beyin, Hatırlar
Araştırmalara göre düzenli egzersiz yapanların hafıza testlerinde daha yüksek puan aldığı biliniyor. Dr. Çakmak, “Yoğun fiziksel efor gerektiren maratonlar yerine, haftada beş gün 30’ar dakikalık tempolu yürüyüşler ideal” diyerek sürdürülebilir hareket alışkanlığının altını çiziyor.
Beslenme: Beyne Yakıt Sağlayın
Dengeli karbonhidrat, kaliteli protein ve sağlıklı yağlar, beynin enerji ihtiyacını karşılar. Uzman, “Yeşil yapraklı sebzeler, tam tahıllar ve yağlı balıklar menünüzde ne kadar sık yer alırsa, unutkanlık riskini o kadar azaltırsınız” diyor. Aynı zamanda bol su tüketimi, kan dolaşımını iyileştirerek sinaptik iletiyi destekliyor.
Hafıza Oyunlarıyla Zihni Canlı Tutun
Bulmaca çözmek, satranç oynamak veya hafıza kartlarıyla çalışmak, nöronlar arası bağlantıları güçlendiriyor. Dr. Çakmak, “Beyin kas gibidir; ne kadar çok kullanırsanız o kadar formda kalır” ifadesiyle zihinsel egzersizin önemini vurguluyor.
Bu Beş Durumda Gecikmeden Doktora Başvurun
-
Aynı soruları tekrar tekrar sormak
-
İyi bilinen yerlerde kaybolmak
-
Tarif veya talimatları takip edememek
-
Zaman ve kişiler konusunda kafa karışıklığı
-
Kişisel bakımı ihmal etmek
Bu belirtiler, Alzheimer veya diğer nörodejeneratif hastalıkların habercisi olabilir. “Özellikle 65 yaş üstünde her unutkanlığı ‘yaşlılık’ diye geçiştirmek, tedavi şansını azaltır” uyarısında bulunuyor Dr. Çakmak.
Tedavi Seçenekleri ve Yaşam Tarzı Değişiklikleri
Unutkanlığın altında yatan neden belirlenirse, ilaç tedavileri, bilişsel rehabilitasyon programları ve yaşam tarzı müdahaleleri uygulanabiliyor. Dr. Çakmak, “Erken tanı konan hastalarda, doğru tedaviyle günlük yaşam becerileri uzun yıllar korunabilir” diyor. Stres yönetimi, meditasyon ve nefes egzersizleri de bellek üzerinde olumlu etki yaratıyor.
Beyin çürümesi gerçek mi? – Editörün Gözünden
Unutkanlığı Erken Fark Edin, Yaşam Kalitenizi Koruyun
Unutkanlık belirtileri, çoğu zaman geçici bir dalgınlıkla karıştırılsa da, sürekli hale geldiğinde iş ve sosyal hayatı derinden etkileyebilir. Uzmanlar, “Belirtileri görmezden gelmek yerine, sağlıklı alışkanlıklar edinerek ve gerektiğinde nöroloji uzmanına başvurarak, bellek problemlerinin ilerlemesini yavaşlatmak mümkün” diyor.
Yaşamın herhangi bir döneminde unutkanlıkla karşı karşıya kalan herkes, yukarıdaki 10 ipucunu günlük rutinine ekleyerek zihinsel performansını güçlendirebilir; gerektiğinde profesyonel destek almaktan çekinmemelidir.
